عطاشاد بلوچی ءُُ اردو لبزانک ءِ یک شاعرے ءِ جہت ءَ پجارگ بیت۔ اگاں کسے بہ گشیت کہ آئی ءِ شاعری ءَ وتی یک جتائیں دروشمے پیداک کتگ کہ آ ’عطا ازم‘ انت تہ رد نہ انت۔
بلئے عطاشاد یک کثیر الجہتیں ازمکارے۔ آئی ءَ ایوکا شعر پر نہ بستگ۔ شاعری ءَ ابید آئی ءَ نگدی نبشتانک، آزمانک، دری ساچستانی رجانک ءُُ کسمانک ہم نبشتہ کتگ کہ گرانی ءُُ مول ءِ حساب ءَ بے درور انت۔
اگاں عطاشاد ءِ کسمانکی ازم ءِ باروا تپاسگ بہ بیت تہ اے گپ الم ءَ دیما کئیت کہ ہما زیبائی، محکمی ءُُ سادگی آئی ءِ شاعری ءَ گندگ ءَ کئیت، عطا ءِ کسمانک ہم چہ ہمے صفاتاں سرریچ انت۔ ہنچو کہ عطاشاد ءِ شاعری ءَ آئی ءِ درد ءُُ مارشت گندگ بنت ہمے وڑا آئی ءِ شعراں بلوچ ءُُ بلوچستان ءِ سرجمیں رنگ ءُُ داب ہوار انت۔ عطاشاد ءِ نبشتہ کتگیں کسمانکاں چاگردی جیڑہ، بلوچ راجدپتر، دود ءُُ ربیدگ ءُُ میار جلی گندگ ءَ کاینت۔
1949ءَ وہدے ریڈیو پاکستان کراچی ءَ بلوچی زبان ءَ مراگاہ ءُُ مراگش جم کنگ بوتاں گڈا کسمانک نبشتہ کنگ بوت ءُُ عطاشاد بلوچی لبزانتانی اولی رم ءَ ہوار انت کہ پہ ریڈیو ءَ کسمانک نبشتہے کت۔
عطاشاد ءَ گیشتر کسمانک پہ ریڈیو ءُُ ٹی وی ءَ نبشتہ کتگ ءُُ ہمے وسیلہاں شنگ بوتگ انت، چریشاں بازیں تاک ءُُ ماہتاکاں یا بلوچی اکیڈمی ءِ چاپ کتگیں رد ءُُ بندی کتاب ہوشام (اخترندیم /غوث بخش صابر)، گوہر ءِ درپش (اخترندیم/ غوث بخش صابر) ءُُ گچین کسمانک (اثیر عبدالقادر شاہوانی) ءَ چاپ بوتگ انت۔
عطاشاد ءِ اولی کسمانک ”میّا“ ءِ نام ءَ ماہتاک اولس ءَ 1967ءِ تاک ءَ شنگ بوتگ۔ محراب خان شہید ستمبر 1967ءَ اولس ءَ چاپ بوت کہ نامی ئیں بلوچ سروک ءُُ جہد کار میر محراب خان ءِ باروا انت۔ اے کسمانک عطاشاد ءِ شرتریں کسمانکاں ہوارانت۔ ہڑب (اولس 1969)، زر تہار انت (کاروان جولائی 1986)، گنج (بلوچی جولائی 1992)، سنٹ، باہوٹ، دشت، مول، سانگ، کیا ءُُ صدو، دشتار ءُُ زر ءِ زرمبشت عطاشاد ءِ نبشتہ کتگیں کسمانک انت۔
عطاشاد ءَ کسمانک ءِ ازم ءِ باروا یک نبشتانکے ”ڈراما“ ءِ نام ءَ نبشتہ کتگ کہ ماہتاک بلوچی ءِ ستمبر /اکتوبر 1978ءَ چاپ بوتگ۔ پدا رندے پولکار ءُُ لبزانتاں ہمے نبشتانک ءِ شون (Reference) وتی نبشتانکاں داتگ۔ اے کسمانکے ازم ءِ باروا بلوچی ءَ نبشتگیں دومی نبشتانک انت۔ (اے درگت ءَ اولی نبشتانک دوست محمد رئیس ءِ ”کسمانک ءِ بندات“ ماہتاک اولس ءِ دسمبر 1962ءِ سالتاک ءَ چاپ بوتگ ات)۔
عطاشاد بلوچی کسمانک ءِ بنزہ ءَ بلوچی کہنیں شاعری ءَ لیکیت۔ وتی نبشتانک ”کسمانک ماں بلوچی ءَ“ چوش گُشیت:
”بلوچی کسمانک چو یونانی کسمانکاں نیکراہی چہر ءُُ شبین ءُُ گوناپ زیروک نہ انت ءُُ آئی ءِ بندات سنسکرت کسمانکانی وڑ ءَ دیومالائی حیالانی منت وار انت چیا کہ وتی ہاسیں جاورانی ہستی ءَ آ چہ دوئیں دروشمانی ایمنی ءَ زبہر بوتگ ءُُ آئی ءِ سر ءَ نیکراہ ءِ ساہگ اینکس نہ کپتگ۔ شہرانی ایمنیں چاگرد پہ آئی ءَ مدام گستا بوتگ انت۔ آ چہ اے دگہ حیالاں پمے ہاترا یک گور بوتگ کہ اے آئی ءِ زند ءِ بہر ے نہ بوتگ انت۔ آئی ءَ را ایمنی ءِ گونڈیں ساعتے ہما وہداں رسیتگ وہدے کہ آئی ءَ وتی بدواہ بے سوب کرت ءُُ پروش دات انت یا بدانی بے سوب کنگ ءِ وشی ءَ چکاریں دور ءُُ نوبت ءِ تہا آ وتی چاگردی زند ءِ یک مراگاہے ءِ تہا بوتگ۔ عہدی بلوچی گیدی سوت کہ آئی ءِ ودی بوتن راستی ءَ یک انچیں جاورے ءَ بوتگ کہ جاہے جاہے بلوچی کسمانک ءِ اولی سری ءِ شون ءِ گندگ ءَ دزکمک انت۔ یک کسمانکے کہ آ گوں وتی انوگیں دروشم ءَ مرچی ہم گندگ ءَ کیت، ایشی ءِ اول سری دروشمانی ڈسگ ءَ ہمے گیدی سوت پیشداری کنت۔“ (ماہتاک سنج)
عطاشاد ءِ جندے شاعری ءَ ہم کسمانکی دروشم گندگ ءَ کئیت۔ عطاشاد ءِ ازمی تجربہ ءِ چندے مثال ہما لچّہ انت کہ کسمانکی دروشم ءَ نبشتہ کنگ بوتگ انت۔ پہ درور آئی ءِ لچّہ دل گریت ءُُ شپ ناریت، میر ادیرہ ءِ میر، سرئیت، پلانی حشکیں پن انت۔۔۔ کہ ماں کسمانکی رنگ ءَ نبشتہ انت۔ ایشانی باروا کریم دشتی نبشتہ کنت:
”دل گریت ءُُ شپ ناریت، یک کسمانکے (ڈرامہے) بلے ایشی ءِ تہا لچہ ءُُ کسمانک ءِ درستیں گٹّ گرگ بوتگ انت۔ عطاشاد ءِ پلانی حشکیں پن ءُُ شپانک ہم کسمانکی لچّہ انت“۔
عطاشاد ءِ کسمانک میر چاکر اعظم، میر محراب خان شہید، کیّا ءُُ صدو راجی کسّہ انت ءُُ تاریخی پژدرے دار انت۔ چاکر اعظم ٹی وی ءَ پیشدارگ بوتگ ءُُ چاروکاں دوست بوتگ۔ دگہ یک ٹی وی کسمانکے ”دشت“ ہم سک نامدار انت۔ میر چاکر اعظم بلوچانی سیاسی ءُُ لبزانکی دپتر ءِ کوہیں کلاتے ءُُ بلوچانی حاکمیت ءِ اولی نشانی انت۔ آئی ءِ حاکمیت ءِ دؤر ءِ بلوچانی چاگرد، گپ ءُُ رپ ءُُ کردانی درانگازی عطاشاد ءَ انچیں وڑے ءَ کتگ کہ ہر کس ءَ کہ ایشی ءَ ماں ٹی وی سکرین ءَ چاریتگ، دوست کتگ۔ ہمے وڑا دگہ یک راجی کسمانکے’ہڑب‘ انت کہ بلوچانی گوں انگریزاں جنگ ءُُ مڑ ءِ داستان انت۔ وہدے انگریز ماں بلوچستان ءَ قبضہ کنگ ءِ ارادگ ءَ کاہنت گڈا بلوچ ایشانی دیما اوشت انت ءُُ وتی وس ءُُ واک ءَ جنگ دینت۔ ’ہڑب‘ ہمے مڑاہ داریں ءُُ سرمچارانی داستان انت۔ نشار، دشت ءُُ سانگ بلوچانی چاگرد ءِ رسم ءُُ دودانی درانگازی ءَ کنت کہ بلوچ کجام رہبنداں (Codes) وتی زند ءَ گوازین انت۔ عطاشاد ءِ کسمانکانی وانگ ءَ پد ہمے پدر بیت کہ عطا بلوچ ءُُ بلوچیت ءَ شرّ سرپد انت ءُُ بلوچ ءِ ہمے بلوچیت ءِ دیما آرگ ءَ سوبین بوتگ۔
بلوچستان ءِ سرکاری ءَ وہدے ”ادارہئ ثقافت بلوچستان“ ءِ نام ءَ ادارہے جوڑ کتگ گڈا عطاشاد آئی ءِ اولی سروک ات۔ اے دؤران ءَ مزنیں کساسے ءَ تلّوی کسمانک ماں مراگشاں پیش دارگ بوت انت۔
چوشکہ عطاشاد ءَ شاعری ءَ جہت ءَ گیشتر نام درآؤرتگ پمشکہ آئی ءِ کسمانکی ازم ءِ باروا دلگوش دئیگ نہ بوتگ بلئے آئی ءِ کسمانک بلوچی لبزانک ءِ براہ انت۔
***
Post a Comment