 |
| فوٹو : ریگزار |
آزمانک ءِ تک
رؤف راز
کسّہ ءُُ بنی آدم ءِ سیادی کوھن اِنت، بنی آدم ءَ یک جاہی زند گوازینگ بنا کُت کسّہءَ اوں وتی سپر بندات کُت۔ اوّل سر ءَ انسان ءَ وتی شکار کسّہ ءُُ گوں دژمناں دیم پہ دیمی کسّہ آؤرت اَنت کم کم ءَ وت ساچیں کسّہ آرگ بوت۔ کسّہ خوانی ءِ جاہ ءُُ میتگ جوڑ بوت اَنت۔ ہُورت بچارئے کسّہ آرگ ءُُ کسّہ گوشدارگ بنی آدم ءِ ابرم ءِ یک بھرے۔ انسان ءِ ابرم ءِ ریس ءُُ پرّیس کنگ بہ بیت اے گپ دیم ءَ کئیت کہ بنی آدم ءِ ابرم ءِ تہ ءَ ھست اِنت کہ وتی جاورال ءُُ واکیاآں مدام گوں دومی مردم ءَ بیان کنت چریشی ءَ چہ آئی ءِ دل ءِ بار سُبک تِر بیت، ھمے بیان کنگ دراصل ءَ کسّہ ءِ بندات گُشگ بوت کُت کنت یا چوش بُگش کہ کسّہ ءِ بنداتی دروشم اِنت۔
سری روچاں اے کسّہاں کسّہ گُشگ بوتگ، اِشانی تھر گیشینگ نہ بوتگ اَنت بازیں وھدے ءِ گوزگ ءَ پد پہ بن گپ اِشاں رومان، فیبل، لیجنڈ ءُُ پیرابل گُشگ بوت۔
کارجاہی آشوب ءِ آھگ ءُُ وڑ وڑیں مشینانی درجنگ ءَ گوں بنی آدم اوں چو مشین ءَ بوت۔ آئی ءِ زند ءِ ھر تک ءَ بدلی اتک، دزگٹی یئِ گیش بوت اَنت۔ زند تیز گام بوت، تیز گامی ءَ آئی ءِ آسراتی ءُُ آرام پشت ءَ پَشت گیتک اَنت۔ انسان دیم ءَ شُت، دراجیں کسّہ ءُُ داستان پُشت مَنت اَنت۔ انسان ءَ چوش کُت پہ وت ءَ دگہ کسّہی تھرے درجت ھمے تھر ءَ Sort Story ءِ نام اِش دات۔ نام ءَ چہ پدر اِنت کہ آزمانک کسان ءُُ لُک بیت، ایڈگرایلن پو ایشی ءِ اوّلی نبشتہ کار زانگ بیت۔ ایڈگرایلن آزمانک یا Short Story ءِ توسیپ ءَ چوش کنت۔
”ھما کسّہ کہ نیم کلاک ءَ داں وانگ بہ بیت“
چونائی ءَ آزمانک ءِ سرجمیں توسیپ کس ءَ کُت نہ کتگ ھر کس ءَ وتی زانت ءُُ دیدن ءِ رِد ءَ آزمانک ءِ توسیپ کتگ ایشی ءِ یک نہ یک ھاسیتے الّم ءَ انگیر کتگ بلے یک چیزے گیشتر زانتکارانی توسیپانی تہ ءَ مشترک اِنت آ ”وھد ءِ لُکی“ اِنت بزاں آھانی گُشگ ءِ مراد ھمیش اِنت آزمانک دراج مہ بیت آزمانک ءِ تہ ءَ وھد ءَ آ باز ارزشت دینت۔
آزمانک ءِ لھتیں ونڈ ھست اَنت کہ آزمانک ءِ اِزمی لوٹ اَنت چریشاں چہ لھتیں ایش اَنت۔
بن گپ: ھر آزمانک ءَ بن گپے بیت آزمانک وتی ھمے بن گپ ءِ چپ ءُُ چاگرد ءَ ترّایت۔ آزمانکار ھرچ بن گپے ءِ سر ءَ کہ نبشتہ کنت آ بائدیں بن گپ ءِ دراہیں تک ءُُ پھناتاں سرپد بہ بیت گُشگ ءِ مول ءُُ مراد اِش اِنت کہ آئی ءَ بن گپ ءِ بابت ءَ شرّ ءُُ مالوم داری بہ بیت۔ بلوچی ءَ ڈاکٹر ناگمان ءَ اے بابت ءَ مزنیں دست رَس یئِ ھست آ ھما بن گپّانی سر ءَ کہ نبشتہ کنت آھانی بابت ءَ شرّی ءَ سرپد اِنت۔
پلاٹ: پلاٹ واکیاآنی منطقی رِد ءُُ بند ءَ گُش اَنت بزاں بندات، نیام ءُُ گُڈسر۔ پلاٹ ءِ بھر چو کڑی ءَ بنت اِشانی تہ ءَ ھمگرنچی سھرا بیت اگں اِشانی تہ ءَ ھمگرنچی مہ بیت پلاٹ پشت نہ کپ ایت دومی لبزاں گوں چوش بُگش کہ Cause and effect ءِ بوھگ پہ پلاٹ ءِ ھاترا الّمی اِنت۔ پلاٹ ءِ گیش ءُُ گیوار ءَ یک درورے باز نامدار اِنت اِدا ھمے درور ءَ چہ ما کمک زُوراں۔
”بادشاہ مُرت، پدا آئی ءِ جن مُرت“
بادشاہ ءِ مرگ ءُُ پدا آئی ءِ جنین ءِ مرگ دو واکیہ بوت اَنت۔ کسّہے وَ جوڑ بوت بلے ایشی ءِ تہ ءَ پلاٹ نیست اِنت۔ پرچہ کہ اے دوئیں واکیاآنی نیام ءَ سیادی یا ھمگرنچی یے گندگ نہ بیت۔ بادشاہ مُرت، پدا آئی ءِ جنین مُرت ھر کس ءَ یک نہ یک روچے مرگی اِنت یکے پیسر ءَ مِرایت یکے رَند ءَ مِرایت اگں اے چوش بہ بیت۔
”باد شاہ مُرت آئی ءِ گماں بانک ءَ وت کشی کُت“
اے رِد ءِ تہ ءَ نوں پلاٹ ھست اِنت بانک ءِ وت کشی کنگ ءِ سبب بادشاہ ءِ مرگ ءِ گم بوت اَنت نوں دوئیں واکیاآں وت ماں وت ءَ سیادی یے بوت، ھمگرنچ بوت۔
وھد ءِ ھمراھی ءَ ھر چیز ءِ تہ ءَ بدلی اتکگ لبزانک ءِ تہ ءَ اوں سدلی ءُُ بدلی اتکگ مرچاں پلاٹ ءَ ابید اوں آزمانک نبشتہ کنگ بوھگ ءَ اِنت۔ اے تران اوں لبزانک ءِ تہ ءَ ھست اِنت کہ آزمانک ءِ واستہ پلاٹ الّمی اِنت کہ ناں؟
کارست: کسّہی لبزانک ءِ تہ ءَ کارست مزنیں ارزشتے دار اَنت آزمانک ءِ تہ ءَ گیشتر یک ءُُ دو کارست بنت پرچہ کہ آزمانک دراج ءُُ مزن نہ بیت بازیں کارست ءِ بار ءَ وتی کوپگاں زرت نہ کنت ءُُ کارست ءِ زند ءِ یک پھناتے آزمانک ءِ تہ ءَ پیش دارگ بیت آزمانک ءِ کارست ردوم (ارتقاء) نہ زُور اَنت گونڈگری ءَ گوں گرگ بیت ھمے گونڈگری ءَ آزمانک ءِ ازم گران کتگ۔
گپت: گپت ءَ ابید اوں آزمانک بوت کت کنت، بلے اگں گپت بہ بیت گڑا آزمانک شرتر بیت کارست ءِ سائیکی شرتر پدّر بیت۔
گپت اوں باید اِنت کہ کارست ءِ زھنی کچ ءُُ لسون ءَ بہ بنت یک ناوانندہ ءُُ پھوالے ءِ دپ ءَ فلسفہ ءُُ منطق براہ نہ دنت گپت ابرمی رنگ ءَ بہ بنت گڑا جوان اِنت۔ بلوچی ءِ گیشتر آزمانکار اے گپانی ھیال ءَ نہ دار اَنت۔ آھانی گپت کارستانی عمر، تجربہ ءُُ مُشاہدہ ءَ چہ سک باز دُور اَنت، آزمانکار وتی دل ءِ گپ ءَ وتی کارستانی زبان ءَ جن اَنت۔
گونڈگری: آزمانک ءِ یک مزنیں ھاسیتے آئی ءِ گونڈی اِنت۔ آزمانکار، اشارہ ءُُ کنایہ ءِ کمک ءَ وتی گپ ءَ جنت چوش گدار نویس ءَ دراج کشی نہ کنت ایوک ءَ اشارہ کنت ءُُ دراجیں ندارگے سازایت۔ ابوالاعجاز صدیقی نبشتہ کنت۔
”مختصر افسانے میں اختصار کے معنی یہ ہیں کہ ایسے واقعات بیانات، مناظر، مکالمات اور کرداروں کو کہانی میں شامل کرنے سے احتراز کیا جائے جو وحدتِ تاثر کی راہ میں حائل ہیں یا انتشارِ توجہ کا باعث بنیں۔“
وحدتِ تاثر: نوکیں آزمانکانی تہ ءَ وحدتِ تاثر ءِ ارزشت ھلاس بوتگ بلے کوھنیں بیانیہ آزمانکانی تہ ءَ وحدتِ تاثر مزنیں ارزشتے دارایت۔ بلوچی آزمانک بیانیہ ءَ دیم تر شُت نہ بوتگ پمیشکا پہ بلوچی ءَ وحدتِ تاثر ءِ ارزشت ھما اِنت کہ پیش ءَ بوتگ۔ وحدتِ تاثر ھما یکیں تاثر ءَ گُشگ بیت کہ آزمانک ءِ بندات ءَ داں گڈسر ءَ بیت۔ اگں آزمانک دراج کش کنگ بہ بیت گڑا اے تاثر پشت نہ کپ ایت۔
ندارگ سازی: آزمانک ءِ تہ ءَ کش ءُُ کِرّ ءِ ندارگ پیش دارگ بنت اے ندارگ سازی گُشگ بیت۔ ندارگ سازی باز ازم کاری لوٹ ایت۔ ندارگ انچو پیش دارگ بہ بیت کہ وانوک انچوش بہ مارایت کہ اے دراہیں ندارگ آئی ءِ چمانی دیم ءَ اَنت۔
ناگمان بلوچی ءِ تہ ءَ ندارگ سازی ءِ مستریں نام اِنت۔
ندارگ سازی ءِ ارزشت اوں نوکیں تکنیک ءِ آزمانکاں چیرترّینتگ۔ بلوچی تنی وھدی نوکیں تکنیک ءِ آزمانکاں چی آشنا نہ اِنت، ھما روایتی آزمانک ءِ دامن ءَ بستگ پمیشکا پہ بلوچی ءَ اے ارزشت دار اَنت۔
٭٭٭٭
Post a Comment